درب ضدحریق چیست؟ بررسی جامع عملکرد، استانداردها و اشتباهات رایج بازار
درب ضدحریق چیست؟ بررسی جامع عملکرد، استانداردها و اشتباهات رایج بازار
آتشسوزی یکی از خطرناکترین حوادث در ساختمانها و فضاهای صنعتی است که میتواند در مدتزمانی کوتاه خسارات جانی و مالی جبرانناپذیری ایجاد کند. بر اساس آمارهای ایمنی ساختمان، بخش قابلتوجهی از تلفات آتشسوزی نه به دلیل شعله مستقیم، بلکه بهعلت انتقال دود و گازهای سمی رخ میدهد. در این میان، درب ضدحریق بهعنوان یکی از مهمترین اجزای سیستم ایمنی غیرفعال ساختمان، نقش حیاتی در کنترل گسترش آتش و دود ایفا میکند.
با وجود الزام قانونی استفاده از دربهای ضدحریق در بسیاری از پروژهها، بازار با نمونههای غیر استاندارد و نصبهای نادرست مواجه است. سعی داریم در این مقاله بهصورت کامل به معرفی درب ضدحریق، نحوه عملکرد، استانداردهای معتبر و اشتباهات رایج بازار پردازیم.
درب ضدحریق چیست؟
درب ضدحریق (Fire Rated Door) دری است که بهطور ویژه طراحی و ساخته میشود تا در برابر حرارت، شعله مستقیم و انتقال دود به مدت زمان مشخص مقاومت کند. این دربها بخشی از سیستم حفاظت در برابر حریق هستند و هدف اصلی آنها:
- جلوگیری از گسترش آتش به فضاهای دیگر
- حفظ مسیرهای خروج اضطراری
- ایجاد زمان کافی برای تخلیه افراد
- کاهش خسارت به سازه و تجهیزات
درب ضدحریق به تنهایی تعریف نمیشود، بلکه عملکرد آن وابسته به مجموعهای از اجزا شامل لنگه، چهارچوب، یراقآلات و نحوه نصب استاندارد است.
عملکرد درب ضدحریق به چه صورت است؟
عملکرد واقعی درب ضدحریق بر پایه چند اصل مهندسی شکل میگیرد:
- مقاومت در برابر شعله و حرارت
مواد بهکار رفته در ساخت درب ضدحریق بهگونهای انتخاب میشوند که در برابر دماهای بسیار بالا (بیش از ۸۰۰ درجه سانتیگراد در تستهای استاندارد) تغییر شکل نداده و دچار فروپاشی نشوند.
- کنترل انتقال دود
دود، خطرناکتر از خود آتش است. وجود نوارهای درزگیر دود و حرارت در اطراف درب مانع عبور گازهای سمی به فضاهای مجاور میشود.
- حفظ یکپارچگی سازهای
در زمان آتشسوزی، درب نباید دچار تاببرداشتن، بازشدگی یا سقوط شود. حفظ یکپارچگی لولاها، قفل و چارچوب اهمیت حیاتی دارد.
- بسته شدن خودکار
دربهای ضدحریق استاندارد معمولاً به جلو بازشو (Door Closer) مجهز هستند تا در صورت باز ماندن، هنگام حریق بهصورت خودکار بسته شوند.
اجزای اصلی درب ضدحریق
یک درب ضدحریق استاندارد از اجزای زیر تشکیل میشود:
- لنگه درب
معمولاً از ورق فولادی با ضخامت مشخص ساخته میشود و در داخل آن از هستههای مقاوم در برابر حریق مانند پشم سنگ یا مواد معدنی خاص استفاده میگردد.
- چهارچوب
چهارچوب باید همزمان با درب در تست حریق تأیید شده باشد. چهارچوب ضعیف میتواند کل عملکرد درب را مختل کند.
- یراقآلات مقاوم به حریق
شامل:
- لولاهای فولادی تقویتشده
- قفل و دستگیره مخصوص حریق
- جلو بازشو تایید شده
- نوار درزگیر دود و حرارت
- این نوارها در دمای بالا منبسط میشوند و فضاهای خالی اطراف درب را مسدود میکنند.
طبقهبندی دربهای ضدحریق بر اساس زمان مقاومت
دربهای ضدحریق بر اساس مدتزمان مقاومت در برابر آتش دستهبندی میشوند:
EI30: مقاومت حداقل ۳۰ دقیقه
EI60: مقاومت حداقل ۶۰ دقیقه
EI90: مقاومت حداقل ۹۰ دقیقه
EI120: مقاومت حداقل ۱۲۰ دقیقه
در این کدها:
E نشاندهنده جلوگیری از عبور شعله
I نشاندهنده عایق حرارتی
استانداردهای بینالمللی
برخی از معتبرترین استانداردهای جهانی عبارتاند از:
- EN 1634 (اروپا)
- UL 10C و NFPA 252 (آمریکا)
- BS 476 (بریتانیا)
این استانداردها نحوه انجام تست واقعی آتش، مدتزمان مقاومت، اندازهگیری انتقال حرارت و پایداری مکانیکی درب را مشخص میکنند.
استانداردهای ایران
در ایران، سازمان ملی استاندارد و مقررات ملی ساختمان استفاده از درب ضدحریق را الزامی کرده است. از جمله:
- مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمانها در برابر حریق)
- استانداردهای ملی مرتبط با دربهای مقاوم در برابر آتش
- محلهای کاربرد درب ضدحریق
دربهای ضدحریق در فضاهای زیر کاربرد گسترده دارند:
- راهپلههای فرار
- راهروهای مشترک
- خروجیهای اضطراری
- ورودی آسانسورها
- انبارها و فضاهای صنعتی
- ساختمانهای اداری، تجاری و مسکونی بلندمرتبه
اشتباهات رایج بازار در دربهای ضدحریق
- استفاده از عنوان «ضدحریق» بدون تست واقعی
بسیاری از دربها بدون انجام تست استاندارد، صرفاً با نام ضدحریق عرضه میشوند.
2.نصب غیر اصولی
( فاصلههای نامناسب ، حذف نوار دود ،تنظیم نبودن جلو بازشو )
حتی بهترین درب ضدحریق، اگر بهدرستی نصب نشود، کارایی خود را از دست میدهد.
- استفاده از یراقآلات معمولی
قفل، لولا یا دستگیره غیر استاندارد در دمای بالا از کار میافتد.
- تغییرات غیر مجاز بعد از نصب
برش، سوراخکاری یا تعویض قطعات بدون نظر کارشناس ایمنی، باعث ابطال عملکرد درب میشود.
چگونه درب ضدحریق استاندارد را تشخیص دهیم؟
برای اطمینان از کیفیت:
درخواست گواهی تست حریق معتبر
بررسی مشخصات فنی یراقآلات
اطمینان از نصب توسط تیم متخصص
تطبیق مشخصات درب با نیاز پروژه
جمعبندی
درب ضدحریق یکی از حیاتیترین عناصر ایمنی ساختمان است که نقش آن فراتر از یک درب معمولی است. این دربها با جلوگیری از گسترش آتش و دود، زمان طلایی برای نجات جان انسانها فراهم میکنند. با این حال، تنها دربی که مطابق استاندارد تولید، تست و نصب شده باشد میتواند این نقش را بهدرستی ایفا کند.
انتخاب آگاهانه، استفاده از تولیدکننده معتبر و نصب اصولی، سه عامل اصلی در تضمین عملکرد واقعی درب ضدحریق هستند.
